کمک به دیگران یکی از واکنش‌هایی است که ما در مقابل ناراحتی و گرفتاری سایر افراد انجام می دهیم و برای یاری رساندن به آنها همه تلاش خود را به‌کار می‌بندیم. به‌عنوان مثال در مواقع سخت و حوادث طبیعی مانند سیل، زلزله، آتش‌سوزی و برای کمک به نیازمندان و افراد کم‌توان بی‌تفاوت نیستیم. در طول زمان ثابت شده، جامعه ایرانی در این مسیر پیشگام بوده است. این حس نوع‌دوستی، همیاری و همدلی با سایر افراد نه‌تنها برای دیگران ثمرات خوبی به‌همراه دارد، بلکه به اتحاد و همبستگی افراد و جامعه نیز کمک فراوانی می‌کند. برای بررسی این مسئله با دکتر آناهیتا نعمت‌زاده؛ استاد دانشگاه و روانشناس گفت‌و‌گو کردیم که در زیر آمده است.
کمک کردن چه تعریفی دارد؟
کمک کردن از نظر روانشناسی نقطه مقابل خودخواهی است، یعنی ما کاری را انجام می‌دهیم که نفع آن به دیگران می‌رسد نه خودمان. برعکس خودخواهی است که فقط نفع خود را درنظر می‌گیریم.
چرا ما باید به دیگران کمک کنیم؟
درواقع برای انسان کمک کردن مانند غذا یک نیاز حیاتی است و همانطور که افراد به خواب و خوراک و سایر موارد نیاز دارد، کمک کردن به دیگران نیز یک نیاز اساسی است. همیاری برای حال خوب و سلامتی تاثیر بسیاری دارد و تفاوت انسان با حیوانات در این موارد مشخص می‌شود.
از نظر روانشناسی دلایل اصلی کمک کردن به سایر افراد چیست؟
اگر از دید تکاملی به این مسئله نگاه کنیم، زمانی باور بر این بود که انسان‌ها وقتی فهمیدند کمک مفید است که بقایشان به آن بستگی داشت و در میان انسان‌های اولیه برای اینکه بتوانند زنده بمانند، باید گروهی زندگی کرده و به همنوعان خود کمک می‌کردند، به‌عبارتی در مواقع خطر به همدیگر یاری می‌رساندند. یعنی درک کردند اگر گروهی این کار را انجام دهند، بقای بیشتری خواهند داشت. اما از دیدگاه‌های دیگر مانند برانگیختگی، وقتی انسان صحنه‌ای که دردناک است را می‌بیند، بلافاصله با آن همانندسازی می‌کند یعنی حالتی به انسان دست می‌دهد و برانگیختگی در مغزش به وجود می‌آید که فکر می‌کند، خودش در آن شرایط قرار گرفته است. وقتی می‌بیند کسی درد دارد و ناراحت است که انگار برای خودش اتفاق افتاده است و برای همین با این افراد همدلی می‌کند.
با توجه به این توضیحات، کمک کردن به دیگران چه فوایدی برای روح و جسم افراد دارد؟
انسان یک موجود چهار بعدی است که شامل بعد روانی، معنوی، بیولوژیکی و اجتماعی می‌شود. در گذشته کمک و همیاری به دیگران را در بعد اجتماعی افراد بررسی می‌کردند و معتقد بودند کمک و همیاری باعث رشد اجتماعی افراد خواهد شد، اما تحقیقات اخیر نشان داده که کمک کردن در بعد بیولوژیک انسان اثر می‌گذارد، باعث بالا رفتن سیستم ایمنی و دفاعی بدن افراد می‌شود و سلامتی فیزیکی را تضمین می‌کند. تحقیقات جالبی در این زمینه انجام شده است. براین اساس برای دو گروه از افراد دو فیلم متفاوت نمایش دادند؛ برای گروه اول فیلم مادر ترزا و برای گروه دوم فیلم مستند علمی و طبیعت پخش کردند. قبل از آن میزان ایمونوگلوبولین A، این افراد را اندازه‌گیری کردند، پس از نمایش فیلم‌ها نیز آن را بررسی کردند. ایمونوگلوبولین A انسان را در مقابل ویروس‌ها و باکتری‌ها بسیار مقاوم کرده و سیستم ایمنی بدن را بالا می‌برد. این تحقیق نشان داد گروهی که فیلم کمک و همیاری را مشاهده کردند، تنها با دیدن فیلم میزان ایمونوگلوبولین A بدنشان چند برابر بالا رفته است، اما گروه دوم هیچ تغییری نداشتند. این مسئله نشان می‌دهد که کمک کردن باعث سلامتی جسم می‌شود و کسانی که همیاری و همدلی دارند، بدن سالم‌تری دارند. همچنین کمک کردن در میزان نشاط و شادی روح اثر بسیار زیادی دارد و این کار باعث می‌شود میزان سروتونین و دوپامین بدن بالا می‌برد، درنتیجه از نظر روانی حال خوبی خواهیم داشت. وقتی کمک می‌کنید، همه بیوشیمی مغز را تحت تاثیر قرار می‌دهد، انتقال دهنده‌های عصبی پیام شادی و رضایت به بدن منتقل می‌کنند و دیگر خبری از تنهایی، افسردگی و ناراحتی نیست.
چرا برخی از افراد تمایل بیشتر یا کمتری برای کمک‌کردن به سایر اشخاص دارند؟
ژنتیک در این زمینه نقش دارد؛ اما به غیر از آن بیشتر یادگیری در این خصوص تاثیر دارد. خانواده نقش بزرگی در آموزش مستقیم و غیرمستقیم کمک‌رسانی به دیگران را برعهده دارند. اولین الگوی فرزندان برای یادگیری کمک کردن خانواده، والدین و اطرافیان هستند که از آنها یاد می‌گیرند که به دیگران کمک و همدلی کنند.
افراد و جوامعی که دارای روحیه کمک کردن به دیگران هستند، نسبت به سایر اشخاص چه تفاوتی دارند؟
این افراد علاوه‌بر اینکه خودشان از شرایط روحی و جسمی خیلی خوبی برخوردار هستند، در جامعه نیز نسبت به سایر همنوعان خود دوست داشتنی‌تر هستند و همیشه حس و انرژی خوب و مثبتی که از دیگران می‌گیرند، بیشتر است. هم خودشان حال خوبی دارند و هم از محیط اطراف خود، بازخورهای خوبی دریافت می‌کنند. در جوامع نیز دو گروه جمع‌گرا و فردگرا داریم. در جوامع مشرق زمین مثل ما و ژاپن دوست داریم به همدیگر کمک کنیم و در مواقع خطر از هم پیشتیبانی کنیم. اما در جوامع جهان اول بیشتر تعالیم آنها بر فردیت پایه‌گذاری شده است و فقط باید به خودشان فکر کنند.
از این موارد که بگذریم، چه کسانی و نهادهایی در ایجاد روحیه همیاری و کمک‌رسانی به دیگران در افراد نقش دارند؟
رسانه‌های جمعی مانند روزنامه‌ها، مجلات، فیلم‌ها و هرچیزی که در این مورد تبلیغ کند، چون یادگیری مشاهده‌ای روی انسان‌ها تاثیر زیادی دارد و برعهده رادیو و تلویزیون و … است که اینطور مسائل را به افراد جامعه آموزش دهد. همچنین در ابعاد کوچکتر خانواده‌ها، پدر و مادر و بعد در مدرسه معلمان و در دانشگاه‌ها اساتید نقش بسیار زیادی دارند.
چطور می‌توانیم افراد را به کمک و یاری کردن به دیگران تشویق کنیم؟
اینکه افراد بدانند کمک کردن باعث سلامتی روح و جسم می‌شود بسیار موثر است. همانطور که برای سایر مسائل تبلیغ می‌کنیم در این مورد نیز تبلیغ کنیم که افراد با کمک کردن به دیگران درواقع به خودشان کمک می‌کنند. هیچ چیز بالاتر از این نیست که یک نفر بداند منفعت این عمل به خودش برمی‌گردد و به جای تشویق‌های بیرونی، از همین تشویق‌های درونی استفاده کنیم.
راه‌های آموزش احسان و یاری به دیگران به کودکان چیست؟
راه‌های زیادی برای این مسئله وجود دارد. علاوه‌بر فیلم‌ها و آموزش‌های دیداری، بازی‌های دسته‌جمعی بسیاری در این زمینه طراحی شده است که به کودکان به‌طور غیرمستقیم و مستقیم راه‌های کمک‌رسانی به دیگران را آموزش می‌دهد. والدین، مربیان مهدکودک، معلمان می‌توانند از طریق آگاهی دادن و برگزاری نمایش‌ها، خواندن قصه‌های خوب در این زمینه کمک بسیاری می‌کند.
به نظر شما، نتایج افزایش همیاری و کمک‌رسانی به سایر افراد در جامعه چیست؟
اثرات مثبت و مفید بسیاری در جوامع ما دارد. با توجه به اینکه ما جامعه‌ای جمع‌گرا هستیم دیگر آن حس تنهایی، افسردگی و اضطراب در میان افراد وجود ندارد و می‌دانیم در صورت بروز مشکلی سایرین ما را حمایت می‌کنند و برای یاری اقدام می‌کنند.
کمک کردن به دیگران در تعامل اجتماعی و ارتباطات افراد چه تاثیری دارد؟
تعاملات افراد بسیار گسترده‌تر و بهتر است و ارتباط قوی‌تر، در نتیجه کمک کردن در این مورد نقش به‌سزایی دارد. افراد با هم صمیمی‌تر و گرم‌تر هستند و روحیه محبت و مهربانی در بین آنها بیشتر است و در مقابل مشکلات مقاوم‌تر خواهند بود و از استقامت، پایداری و همبستگی بالاتری برخوردارند و به نوعی حمایت اجتماعی دارند.
کمک کردن از نظر روانشناسی نقطه مقابل خودخواهی است، یعنی ما کاری را انجام می‌دهیم که نفع آن به دیگران می‌رسد نه خودمان. برعکس خودخواهی است که فقط نفع خود را درنظر می‌گیریم.
چرا ما باید به دیگران کمک کنیم؟
درواقع برای انسان کمک کردن مانند غذا یک نیاز حیاتی است و همانطور که افراد به خواب و خوراک و سایر موارد نیاز دارد، کمک کردن به دیگران نیز یک نیاز اساسی است. همیاری برای حال خوب و سلامتی تاثیر بسیاری دارد و تفاوت انسان با حیوانات در این موارد مشخص می‌شود.
از نظر روانشناسی دلایل اصلی کمک کردن به سایر افراد چیست؟
اگر از دید تکاملی به این مسئله نگاه کنیم، زمانی باور بر این بود که انسان‌ها وقتی فهمیدند کمک مفید است که بقایشان به آن بستگی داشت و در میان انسان‌های اولیه برای اینکه بتوانند زنده بمانند، باید گروهی زندگی کرده و به همنوعان خود کمک می‌کردند، به‌عبارتی در مواقع خطر به همدیگر یاری می‌رساندند. یعنی درک کردند اگر گروهی این کار را انجام دهند، بقای بیشتری خواهند داشت. اما از دیدگاه‌های دیگر مانند برانگیختگی، وقتی انسان صحنه‌ای که دردناک است را می‌بیند، بلافاصله با آن همانندسازی می‌کند یعنی حالتی به انسان دست می‌دهد و برانگیختگی در مغزش به وجود می‌آید که فکر می‌کند، خودش در آن شرایط قرار گرفته است. وقتی می‌بیند کسی درد دارد و ناراحت است که انگار برای خودش اتفاق افتاده است و برای همین با این افراد همدلی می‌کند.
با توجه به این توضیحات، کمک کردن به دیگران چه فوایدی برای روح و جسم افراد دارد؟
انسان یک موجود چهار بعدی است که شامل بعد روانی، معنوی، بیولوژیکی و اجتماعی می‌شود. در گذشته کمک و همیاری به دیگران را در بعد اجتماعی افراد بررسی می‌کردند و معتقد بودند کمک و همیاری باعث رشد اجتماعی افراد خواهد شد، اما تحقیقات اخیر نشان داده که کمک کردن در بعد بیولوژیک انسان اثر می‌گذارد، باعث بالا رفتن سیستم ایمنی و دفاعی بدن افراد می‌شود و سلامتی فیزیکی را تضمین می‌کند. تحقیقات جالبی در این زمینه انجام شده است. براین اساس برای دو گروه از افراد دو فیلم متفاوت نمایش دادند؛ برای گروه اول فیلم مادر ترزا و برای گروه دوم فیلم مستند علمی و طبیعت پخش کردند. قبل از آن میزان ایمونوگلوبولین A، این افراد را اندازه‌گیری کردند، پس از نمایش فیلم‌ها نیز آن را بررسی کردند. ایمونوگلوبولین A انسان را در مقابل ویروس‌ها و باکتری‌ها بسیار مقاوم کرده و سیستم ایمنی بدن را بالا می‌برد. این تحقیق نشان داد گروهی که فیلم کمک و همیاری را مشاهده کردند، تنها با دیدن فیلم میزان ایمونوگلوبولین A بدنشان چند برابر بالا رفته است، اما گروه دوم هیچ تغییری نداشتند. این مسئله نشان می‌دهد که کمک کردن باعث سلامتی جسم می‌شود و کسانی که همیاری و همدلی دارند، بدن سالم‌تری دارند. همچنین کمک کردن در میزان نشاط و شادی روح اثر بسیار زیادی دارد و این کار باعث می‌شود میزان سروتونین و دوپامین بدن بالا می‌برد، درنتیجه از نظر روانی حال خوبی خواهیم داشت. وقتی کمک می‌کنید، همه بیوشیمی مغز را تحت تاثیر قرار می‌دهد، انتقال دهنده‌های عصبی پیام شادی و رضایت به بدن منتقل می‌کنند و دیگر خبری از تنهایی، افسردگی و ناراحتی نیست.
چرا برخی از افراد تمایل بیشتر یا کمتری برای کمک‌کردن به سایر اشخاص دارند؟
ژنتیک در این زمینه نقش دارد؛ اما به غیر از آن بیشتر یادگیری در این خصوص تاثیر دارد. خانواده نقش بزرگی در آموزش مستقیم و غیرمستقیم کمک‌رسانی به دیگران را برعهده دارند. اولین الگوی فرزندان برای یادگیری کمک کردن خانواده، والدین و اطرافیان هستند که از آنها یاد می‌گیرند که به دیگران کمک و همدلی کنند.
افراد و جوامعی که دارای روحیه کمک کردن به دیگران هستند، نسبت به سایر اشخاص چه تفاوتی دارند؟
این افراد علاوه‌بر اینکه خودشان از شرایط روحی و جسمی خیلی خوبی برخوردار هستند، در جامعه نیز نسبت به سایر همنوعان خود دوست داشتنی‌تر هستند و همیشه حس و انرژی خوب و مثبتی که از دیگران می‌گیرند، بیشتر است. هم خودشان حال خوبی دارند و هم از محیط اطراف خود، بازخورهای خوبی دریافت می‌کنند. در جوامع نیز دو گروه جمع‌گرا و فردگرا داریم. در جوامع مشرق زمین مثل ما و ژاپن دوست داریم به همدیگر کمک کنیم و در مواقع خطر از هم پیشتیبانی کنیم. اما در جوامع جهان اول بیشتر تعالیم آنها بر فردیت پایه‌گذاری شده است و فقط باید به خودشان فکر کنند.
از این موارد که بگذریم، چه کسانی و نهادهایی در ایجاد روحیه همیاری و کمک‌رسانی به دیگران در افراد نقش دارند؟
رسانه‌های جمعی مانند روزنامه‌ها، مجلات، فیلم‌ها و هرچیزی که در این مورد تبلیغ کند، چون یادگیری مشاهده‌ای روی انسان‌ها تاثیر زیادی دارد و برعهده رادیو و تلویزیون و … است که اینطور مسائل را به افراد جامعه آموزش دهد. همچنین در ابعاد کوچکتر خانواده‌ها، پدر و مادر و بعد در مدرسه معلمان و در دانشگاه‌ها اساتید نقش بسیار زیادی دارند.
چطور می‌توانیم افراد را به کمک و یاری کردن به دیگران تشویق کنیم؟
اینکه افراد بدانند کمک کردن باعث سلامتی روح و جسم می‌شود بسیار موثر است. همانطور که برای سایر مسائل تبلیغ می‌کنیم در این مورد نیز تبلیغ کنیم که افراد با کمک کردن به دیگران درواقع به خودشان کمک می‌کنند. هیچ چیز بالاتر از این نیست که یک نفر بداند منفعت این عمل به خودش برمی‌گردد و به جای تشویق‌های بیرونی، از همین تشویق‌های درونی استفاده کنیم.
راه‌های آموزش احسان و یاری به دیگران به کودکان چیست؟
راه‌های زیادی برای این مسئله وجود دارد. علاوه‌بر فیلم‌ها و آموزش‌های دیداری، بازی‌های دسته‌جمعی بسیاری در این زمینه طراحی شده است که به کودکان به‌طور غیرمستقیم و مستقیم راه‌های کمک‌رسانی به دیگران را آموزش می‌دهد. والدین، مربیان مهدکودک، معلمان می‌توانند از طریق آگاهی دادن و برگزاری نمایش‌ها، خواندن قصه‌های خوب در این زمینه کمک بسیاری می‌کند.
به نظر شما، نتایج افزایش همیاری و کمک‌رسانی به سایر افراد در جامعه چیست؟
اثرات مثبت و مفید بسیاری در جوامع ما دارد. با توجه به اینکه ما جامعه‌ای جمع‌گرا هستیم دیگر آن حس تنهایی، افسردگی و اضطراب در میان افراد وجود ندارد و می‌دانیم در صورت بروز مشکلی سایرین ما را حمایت می‌کنند و برای یاری اقدام می‌کنند.
کمک کردن به دیگران در تعامل اجتماعی و ارتباطات افراد چه تاثیری دارد؟
تعاملات افراد بسیار گسترده‌تر و بهتر است و ارتباط قوی‌تر، در نتیجه کمک کردن در این مورد نقش به‌سزایی دارد. افراد با هم صمیمی‌تر و گرم‌تر هستند و روحیه محبت و مهربانی در بین آنها بیشتر است و در مقابل مشکلات مقاوم‌تر خواهند بود و از استقامت، پایداری و همبستگی بالاتری برخوردارند و به نوعی حمایت اجتماعی دارند.
روزنامه حمایت
Leave a Reply