تاریخچه قانون کار درایران

تاریخچه قانونکار درایران

هر چند در دهه های اخیر درباره شرایط کار و وضع کارگران کشورمان در سده های  پیشین مطالعاتی صورت گرفته و آثاری منتشر شده است و همانگونه که در خود این آثار آمده، وضع کارگردان و زحمتکشان در همه دوره های تاریخی به درستی مشخص نشده و در بیشتر موارد اطلاعات صحیحی در درست نیست. مشروطیت ایران، نخستین نقطه عطف تاریخی تحول فکری در ایران به شمار می رود.این نهضت « از نوع جنبش های آزادیخواهی طبقه متوسط شهر نشین بود و ایدئولوژی آن را دموکراسی سیاسی یا لیبرالیسم پارلمانی می‌ساخت» .و در مرحله آغازین، « فکر دموکراسی اجتماعی هنوز نفوذی پیدا نکرده بود…» با توجه به اینکه اکثریت جمعیت ایران در آن زمان به کار کشاورزی و دامداری اشتغال داشتند، هر نوع اصلاح اجتماعی می بایست با بهبود وضع کشاورزان و به تعبیر آن زمان رعایا– آغاز می شد. هر چند آزادیخواهان و اصلاح طلبانی مانند شادروان دهخدا را « الغای نظام ارباب و رعیت» سخن به میان آوردند، نمایندگان مجلس برای این کار آمادگی نداشتند و نه تنها در آن زمان، بلکه تا مدتها بعد، نیز گامی در این راه برداشته نشد.از لحاظ مطالعه وضع کارگران، یادآور می شویم که بیشترین شمار کارگران در فعالیت های سنتی مانند قالی بافی به کار مشغول بودند و تنها هزار نفر در فعالیتهای نوین مانند تاسیسات شرکت سابق) نفت ایران و انگلیس یا شیلات و قطع درختان جنگلی به کارفرمایی اتباع روسیه تزاری یا برخی کارهای راهسازی اشتغال داشتند.

ولی، تفاوت نوع کار تاثیر چندانی در شرایط کار آنان نداشت و اگر کارگران دسته نخست روزی حدود ۱۲ ساعت کار می کردند، کارگران شرکت نفت ایران و انگلیس روزی ۱۰ ساعت کار می کردند.

همانند آنچه در انقلاب صنعتی اروپا دیدیم، مزد زنان و کودکان بسیار کمتر از مردان بود و شرایط کار نیز طاقت فرسا و بسیار سخت بود. در چنین شرایطی، این گونه به نظر می رسد که هیچگونه جنبش کارگری نمی تواند پا بگیرد. با این وصف، برخی از آگاه ترین قشرهای کارگران در نخستین سالهای نهضت مشروطیت به ایجاد و تشکیل اتحادیه های کارگری پرداختند؛ همانند اتحادیه کارگران چاپخانه ها در تهران و رشت یا اتحادیه کرجی رانان بندر انزلی این حرکت نخستین، در سالهای پس از مشروطیت ادامه داشت.

کودتای ۱۲۹۹ که به روی کار آمدن رضا شاه منجر شد، از دیدگاه مسائل کارگری دو اثر متفاوت و از جهتی متضاد داشت. از یک سو، جنبشهایی که در میان کارگران پدید آمده بود و در سالهای نخستین پس از مشروطیت تحت تاثیر اندیشه های آزادیخواهانه در داخل کشور و نیز اندیشه های گسترش یافته در مرزهای شمالی رو به رشد بود، با گیری دوباره نظام استبدادی به رکود و خاموشی گرایید یا دست کم به صورت مخفی درآمد