رعایت حقوق زندانیان جزو لاینفک حقوق شهروندی و حقوق بشر بوده و نگاه ویژه‌ای به نقض حقوق زندانیان در سراسر جهان وجوددارد.در ایران شرایط چگونه است و آیا حقوق زندانیان به خصوص در مواردی که با بیماری یا مشکلی خاص دست و پنچه نرم می‌کنند، رعایت می شود؟
بخش قابل توجهی از حقوق مربوط به زندانیان از جمله حقوق رفاهی، درمانی، ارتباطی و … در آیین‌نامه اجرایی سازمان زندان‌ها و اقدامات تامینی و تربیتی پیش بینی شده است . قدر مسلم فرد زندانی به واسطه سلب آزادی و حبس، ناشی از زیرپاگذاشتن قوانین و نظم عمومی دارای اختیار عمل کامل نبوده و با یک‌سری محدودیت‌ها مواجه است. قانونگذار سعی کرده در آیین‌نامه فوق الذکر مولفه‌های اساسی شخص را در خصوص زندانیان تصویب و حقوقی را برای وی منظورکند. قوانین بسیار خوبی در این زمینه داریم.
در رابطه با نحوه جرایم ارتکابی زندانیان، محدودیتی برای دسترسی به پزشک یا خدمات مورد نیاز زندانی پیش بینی شده است یا خیر؟به‌عنوان مثال برای زندانیان امنیتی یا سیاسی با زندانیان مالی یا مواد مخدر در نحوه رسیدگی های پزشکی یا مواردی از این دست، تفاوتی در قوانین وجود دارد یا همه زندانیان در زمان گذران دوران مجازات از حقوق برابر برخوردار هستند؟
نوع، میزان و دلیل محکومیت‌و همچنین وضعیت قضایی زندانی، تفاوتی در دسترسی او به امکانات نسبی پیش بینی شده در قوانین و آیین نامه ها ایجاد نخواهد کرد؛ هرچند که در برخی موارد ملاحظه می شود به‌دلیل مسائل امنیتی، انتقال زندانیان و یا فراهم ساختن امکانات درمانی با تاخیر مواجه شده است.
در رابطه با نحوه درمان، هزینه یا مسئولیت سازمان زندان‌ها در رابطه با زندانیانی که در شرایط نامساعد پزشکی قرار دارند یااز شدت بیماری ممکن است در شرایط وخیم جسمی قرار بگیرند، نگاه قانونگذار چگونه بوده است؟
یکی از نکات مهم در آیین نامه فوق الذکر مربوط به زندانیانی است که به بیماری های خاص مبتلا بوده‌اند؛ در این موارد مستفاد از تبصره ماده ١١۶ آیین‌نامه، رییس زندان مکلف است پیشنهاد عفو او را به قاضی ناظر و یا کمیسیون عفو و بخشودگی تسلیم کند.نگهداری چنین زندانیانی در زندان، مجازاتی را بیش از آنچه به‌آن محکوم شده اند،بر آن‌ها بار می‌کند که همان شکنجه جسمی ناشی از بیماری است و حتی امکان دارد در مواردی منجر به مرگ زندانی شود.
برای پاسخ به این سوال که چه کسی مسئول تامین هزینه‌های درمانی زندانی بیمار است نیز باید به نوع و سبب به وجود آمدن بیماری توجه کرد. ماده ۱۰۴ آیین‌نامه مقررمی‌دارد، هزینه درمان عوارض و بیماری هایی که ضرورت و یا فوریت درمان ندارند و یا بر اثر تقصیر ناشی شده‌اند، برعهده محکوم یا مقصر است. در غیردو مورد فوق و بر اساس نص صریح آیین نامه ،معاینه و در صورت نیاز معالجه محکومان بیمار بر عهده اداره زندان است(ماده ۱۱۸) و در این حالت تفاوتی بین افراد از لحاظ نوع محکومیت،مدت زمان حبس و یا تمکن مالی زندانی وجود ندارد. یک زندانی مانند دیگر افراد جامعه از حق درمان و رسیدگی پزشکی باید بهره مند شود و مسئولان زندان مکلف به رعایت این حق هستند .
شرایط برای خروج و درمان بیمار از زندان چگونه است؟
براساس ماده ١٠٣ آیین نامه حتی الامکان باید ترتیبی اتخاذ شود که احتیاجات درمانی و بهداشتی زندانیان بیمار در داخل زندان تامین شود تا نیازی به انتقال زندانی به خارج از زندان نباشد. با این حال در موارد ضروری خروج زندانی از زندان برای معالجه باید با تایید بهداری زندان و اجازه رییس زندان و موافقت قاضی ناظر زندان باشد. در موارد فوری،زندانی بیمار به دستور پزشک یا بهداری زندان و اجازه رییس زندان یا جانشین او به بیمارستان اعزام می‌شود و مراتب باید در اسرع وقت به‌‌صورت کتبی به مرجع قضایی ذی‌صلاح گزارش شود.در تبصره ماده فوق، تصریح شده که مراجع قضایی و مسئولان زندان‌ها موظفند وضع زندانیان بیمار صعب العلاج یا غیر قابل علاج را رسیدگی و حسب مورد مطابق مقررات به آنان مرخصی اعطا یا با رعایت سایر مقررات مربوطه از طریق عفو یا آزادی مشروط، موجبات آزادی آنان را فراهم کنند.
آیا در عمل همه زندانیان در طول دوران مجازات خود از حقوق برابری بر خوردار هستند؟
براساس قوانین داخلی، مقررات و منشورهای بین‌المللی، مجرمان محبوس بایداز حقوق اساسی از جمله حقوق بهداشت و درمان برخوردار باشند. در ماده ١٠٢ آیین‌نامه فوق الذکر، مقرر شده بهداری زندان مکلف است ماهی یک‌بار وضعیت سلامتی زندانیان را مورد بررسی قرار دهد. در اسناد حقوق بین المللی و قوانین داخلی، تمرکز بسیاری بر حقوق بهداشتی و درمانی زندانیان شده است؛ چراکه از اهمیت ویژه‌ای به‌خصوص در مورد بیماری‌های واگیردار و عفونی برخوردار بوده است.امیدواریم با اجرای صحیح قوانین اعم از اسناد لازم الاجرای بین المللی و قوانین داخلی و با پرهیز از تبعیض و رعایت اصل تساوی در برابر قوانین فارغ از آنکه نوع محکومیت زندانی چیست، استانداردهای قانونی و بین المللی در زندان‌ها حاکم و همه محبوسان از حقوق یکسانی بهره مند شوند.
قانون
Leave a Reply