خوشبختی بیشتر با مهریه بالاتر!

اسمش مهریه است و بظاهر باید بخشی از روند ازدواج باشد و مسیر آن هم مانند دیگر بخش‌ها به خوبی و زیبایی طی شود؛ اما در سال‌های اخیر اخباری از جامعه راجع به آن منعکس شده که قضیه را کاملا برعکس کرده است. مهریه به شکل‌های مختلف به عاملی برای افزایش سن ازدواج، بالارفتن آمار طلاق، پرشدن زندان‌ها، بی‌اعتمادی و سایر موارد منفی در جامعه تبدیل شده است. به راستی مهریه چیست؟ چه دیدگاهی باید به آن داشت؟ چرا عده‌ای اصرار به گزاف بودن آن دارند و تبعات ثبت مهریه‌های کلان چیست؟

مهریه چیست؟

آن قدر قصه‌های عجیب و غریب راجع به آن شنیده‌ایم که فراموش کرده‌ایم در اصل مهریه چه بوده و چه نقشی در تشکیل زندگی زن و مرد ایفا می‌کند. به گفته دکتر سعیده مصافی، دارنده مدرک دکتری سلامت، مهریه درحقیقت نوعی هدیه مرد به زن است و مرد با این مقوله به همسر خود می‌فهماند او را دوست دارد و به زن اطمینان می‌دهد در قلبش صفای خالص موج می‌زند. اما در مورد هدیه هم بحث معقول و نامعقول مطرح است.

تصور کنید در یک جشن تولد همه برای کودک اسباب‌بازی و لباس هدیه می‌آورند، اما یکی از مهمانان یک دستگاه خودروی گرانقیمت هدیه می‌دهد تا ثروت خود را به رخ بکشد و به دیگر مهمانان یاد دهد آنها هم باید هدیه‌ای در این حد بدهند. این کار، مفهوم جشن تولد را از اساس از بین می‌برد. ما در جامعه خود مهریه را به چنین مقوله‌ای تبدیل کرده‌ایم. مفهوم مهریه از چارچوب هدیه خارج شده و به شکل یوغی برای مردان تبدیل شده است. چرا کار مهریه‌ها به اینجا کشید و به راستی این مهریه‌های سنگین چه بر سر جامعه ما می‌آورند؟

چرا رقم مهریه‌ها بالاست؟

به گفته دکتر مصافی، خانواده‌ها به دو دلیل اصلی مهریه‌های بالا برای دختر خود تعیین می‌کنند.

دلیل اول، به سطح فکر پایین آنها برمی‌گردد که چشم و همچشمی را سرلوحه خود قرارداده و برای رقابت با دیگر خانواده‌ها که برای دختران خود مهریه‌های بالا تعیین کرده‌اند، مهریه بالایی برای دختر خود خواستارند. گویی مسابقه‌ای در کار است که باید در آن نهایت رقابت را به کار بست. این طرز فکر بسیار سطح پایین است. رقم مهریه، مایه محاسبه ارزش دختر نیست. ارزش هر دختری با معیارهای دیگر ازجمله عفاف، توانایی، سازگاری، روابط‌عمومی و مواردی مشابه محاسبه می‌شود، نه مهریه.

دلیل دوم که متاسفانه برخی تحصیلکرده‌ها به اشتباه به آن اعتقاد پیدا کرده‌اند این است که مهریه بالا نوعی تامین اجتماعی است. مردها نمی‌توانند براحتی زنی که مهریه بالا برای او تعیین شده را طلاق بدهند و چنین زنی می‌تواند مسلط بر زندگی زناشویی پیش برود و خیالش راحت باشد که زندگی او هرگز به جدایی نخواهد انجامید. این طرزفکر صددرصد اشتباه است. آمارها نشان می‌دهد مهریه بالا یکی از عوامل اصلی جدایی زن و شوهر از یکدیگر است. ازدواج‌های بسیاری به جدایی انجامیده، درحالی که مبلغ کلانی به عنوان مهریه دختر تعیین شده بوده؛ مهریه بالا به هیچ وجه بیمه حفظ زندگی زناشویی نیست، بلکه در این زندگی می‌تواند نقش ویرانگر ایفاکند.

مهریه بالا مساوی با طلاق

به گفته دکتر مصافی، در جامعه کنونی ما که آستانه تحمل پایین آمده بسیاری از بانوان که مهریه‌ای سنگین دارند گمان می‌کنند این مبلغ نوعی پشت و پناه کامل برای آنهاست؛ بنابراین با بروز کوچک‌ترین مشکلی میدان زندگی را خالی می‌کنند و به دلگرمی داشتن مهریه سنگین طالب جدایی می‌شوند. غافل از این‌که مادیات تنها بخش اندکی از نیازهای او را تشکیل می‌دهد و زن برای کمال پیداکردن به وجود همسر خود نیازمند است.

از آن سو معمولا مردی که همسرش مهریه سنگینی دارد و او از عهده پرداختش عاجز است، احساس بردگی می‌کند. این احساس ناخودآگاه مرد را به مرز عصبیت و پرخاشگری می‌کشاند و باعث عدم سازش زوجین می‌شود.

به گفته دکتر مصافی از آنجا که شرط تمکین زن از مرد توانایی مرد برای پرداخت و مهریه است برخی از زنانی که می‌بینند شوهرانشان امکان پرداخت مهریه را ندارند به بهانه احقاق حق، دست از تمکین برمی‌دارند و به خواسته‌های مشروع شوهر خود تن نمی‌دهند. این زنان مهریه را اهرم فشار قرار می‌دهند. برای آنها تمکین باید نتیجه دریافت مهریه باشد و مردی که توانایی پرداخت آن را ندارد مستحق تمکین همسر خود نیست. عدم تمکین زن از مرد به افزایش فساد در جامعه خواهد انجامید.

مهریه سنگین و افزایش توقعات

برای دختری ۵۰۰ سکه مهریه تعیین کرده‌اند. خانواده عروس خواسته و خانواده داماد پس از کمی شورومشورت قبول کرده است. حال نوبت به تعیین مکان عروسی، تجملات مربوط به جشن، محل سکونت، وضعیت زندگی و دیگر مسائل می‌رسد. خانواده عروس بر این باورند برای دختری که مهریه‌ای سنگین پشت قباله‌اش است باید همه چیز سطح بالا و گران برگزار شود. داشتن مهریه بالا ناخودآگاه توقعات عروس و خانواده‌اش را افزایش می‌دهد و این را در چشم آنان به نوعی وظیفه برای داماد تبدیل می‌کند. پس چه بهتر از همان ابتدا مهریه‌ای معقول برای دختر تعیین شود تا دیگر مسائل هم در چارچوبی منطقی پیش برود، نه مانند مهره‌های دومینو که با افتادن اولی همگی محکوم به سرنگونی خواهندبود.

افسردگی شوهر

می‌دانستید مهریه‌های بالا موجب افزایش افسردگی میان مردان متاهل می‌شود؟ به گفته دکتر مصافی، مردی که همسرش مهریه‌ای گزاف دارد ناخودآگاه او را به چشم کالا نگاه می‌کند. کالایی بسیار گران قیمت و مادی که او به خانه می‌آورد و از آن استفاده می‌کند، اما از عهده پرداخت هزینه‌اش برنمی‌آید. این کار به او احساس بی‌کفایتی می‌دهد و او افسرده می‌شود.

مردی می‌گفت: من دوست دارم برای همسرم هدیه بخرم و او را به بهانه‌های مختلف شاد کنم. حتی دوست دارم خانه را به نامش بزنم اما درمورد مهریه چون زور و اجبار قانون در میان است، احساس خوبی ندارم. مهریه دست اجبار دارد و به همین دلیل مهریه سنگین که پرداخت آن از توان مرد خارج است، موجب افسردگی اوست.

مهریه و زندان

اگر از زندان‌ها دیدن کنید عده زیادی را آنجا به دلیل ناتوانایی پرداخت مهریه در بند می‌بینید. به گفته دکتر مصافی، این مردان زمانی بی‌توجه به محاسبه اوضاع مالیشان رقم مهریه را پذیرفته‌اند اما وقتی همسر از آنها مبلغ را طلب کرده توانایی پرداخت نداشته و با پیگیری زن در مراجع قضایی سر از زندان درآورده‌اند. قشر عظیمی از نیروی کار مملکت اسیر مهریه شده‌اند در محیط زندان که بدترین فضا برای رشد ویژگی‌های نادرست و غیرانسانی است. نیرویی که نیاز است کاروتلاش کند و خوشبختی برای خود و خانواده‌اش به همراه آورد باید سال‌های مدید پشت میله‌های زندان سپری کند و تاوانی بسیارسنگین برای اشتباه خود بپردازد.

سد تشکیل خانواده

بله، مهریه‌های نجومی که در دو دهه اخیر در کشور ما رواج یافته به یکی از موانع تشکیل ازدواج تبدیل شده‌اند. مشکلات در زندگی بسیاری از زوج‌ها در حدی وجود داشته که با به کاربستن اندک تدبیر و تامل قابل حل بوده، اما همین مهریه سنگین آن را از شکل یک قهر ساده درآورده و به جنگی ریشه‌ای و ناراحت‌کننده تبدیل کرده است. داستان‌هایی که هرازگاهی از گوشه و کنار از به اجرا گذاشتن مهریه توسط خانم‌ها و به زندان رفتن آقایان به دلیل ناتوانایی پرداخت می‌شنویم بسیاری از پسرها را از ازدواج فراری و خانواده‌ها را نسبت به متاهل شدن فرزندان ذکورشان دلسرد کرده است. مهریه در جامعه ما به سدی روبه‌روی تشکیل خانواده و درنتیجه افزایش سن ازدواج تبدیل شده و تنها راه درمان آن، تغییر فرهنگ رواج یافته و برگرداندن آن به مبلغی محدود است.

ابزار ترساندن

به گفته دکتر مصافی، بعضی از خانم‌ها از مهریه برای ترساندن مرد استفاده می‌کنند. یعنی از شوهر خود توقع دارند مانند موم در دستشان نرم باشد و اگر چیزی بخواهند که مرد نپذیرد بلافاصله مهریه را به رخ می‌کشند و می‌گویند اگر تو به خواسته من عمل نکنی من به خواسته خود که همان به اجراگذاشتن مهریه است، عمل می‌کنم. انگار نه انگار که مهریه از ابتدا به چه دلیل در نهاد خانواده به وجود آمده و ظاهرا قرار بوده عامل افزایش عشق و محبت زوجین باشد. در موارد بسیاری هم دیده شده که مرد از مهریه بالای همسر ناراحت بوده و به همین دلیل به طرق مختلف به او آزار و اذیت می‌رساند تا درنهایت زن مجبورشود بگوید «مهرم حلال، جانم آزاد» و مرد را از بار سنگین پرداخت مهریه رها کند. اینها از جمله نتایج تعیین مهریه‌های گزاف است.

تصورات اشتباه راجع به مهریه

به گفته دکتر مصافی بسیاری تصوراتی اشتباه راجع به مهریه‌های سنگین دارند که شایع‌ترین‌هایشان به این ترتیب است:

۱٫ بیشتر خانواده‌ها گمان می‌کنند پذیرفتن مبلغ بالای مهریه از سوی خواستگار، نشان‌دهنده عشق آن پسر به دخترشان است. این طرز فکر به هیچ وجه درست نیست. پسری که بدون توجه به شرایط مالی‌اش مبلغ بالای مهریه را می‌پذیرد درواقع واقعگرایی ندارد و به فکر پرداخت آن نیست. این مساله ارتباطی به عشق ندارد.

۲٫ برخی بر این باورند مهریه بالا به دختر عزت نفس، شخصیت و اعتماد به نفس می‌بخشد. شخصیت و عزت نفس دختر در گرو رفتار و باورهای اوست. اعتماد به نفس ناشی از مهریه کاملا کاذب است و اثرات منفی متعاقب برجای خواهد گذاشت.

۳٫ بسیاری به اشتباه می‌گویند مهریه بالا ضامن دوام زندگی است. متاسفانه امروزه زندگی‌های زناشویی بسیاری می‌بینیم که به طلاق انجامیده، درحالی که کلان‌ترین ارقام هم برای مهریه درج شده بوده است.

دکتر مصافی اعتقاد دارد این عقیده در دهه‌های اخیر در جامعه به اشتباه رواج پیداکرده که مهریه سنگین مثل وثیقه مالی است که زن را در برابر مشکلات بیمه می‌کند. اما درحقیقت هیچ وثیقه‌ای به پای وثیقه اخلاقی نمی‌رسد که همان عشق و علاقه و محبتی است که زن و مرد بین خود پدید می‌آورند و پرورش می‌دهند. زندگی یک زن هنگامی امنیت پیدا می‌کند که پای علاقه و محبت درمیان باشد و شوهر به او وابستگی پیدا کرده باشد. اصلی‌ترین علت دوام زندگی مهر و محبت است، نه رقم درج شده به عنوان مهریه. پس به ایجاد نهال علاقه و آبیاری آن اهتمام بورزید.

مصاحبه با : دکتر سعیده مصافی

( مقاله چاپ شده در روزنامه جام جم )