به موجب ضمانتنامههایی که توسط بانک صادر می‌شود، بانک متعهد می‌شود در صورت درخواست متعهدله تا مبلغ مندرج در ضمانتنامه، به وی پرداخت کند.
در بیان ماهیت ضمانتنامه باید گفت که اولاً یک عقد به حساب میآید. یعنی توافق اراده دو طرفه بر ایجاد یک ماهیت حقوقی محسوب می‌شود، نه ایقاع، که ناظر به هنگامی است که اراده یک طرف و بدون نیاز به اراده شخص دیگری موجب ایجاد یا از بین بردن یک ماهیت حقوقی می‌شود. ثانیاً کارکرد ضمانتنامههای بانکی بهطور کامل با عقد ضمان مذکور در قانون مدنی متفاوت است. زیرا موضوع این نوع ضمانتنامهها، انتقال دین متعهد (مضمونعنه) به بانک نیست، بلکه بانک، در قبال دریافت وثیقه و کارمزد، انجام فعل معینی را از جانب پیمانکار تضمین می‌کند. ثالثاً این ضمانت جنبه مالی دارد؛ به نحوی که حسب توافق، در صورت تخلف مضمونعنه یا به صرف اعلام مضمونله مبنی بر مطالبه وجه تضمین، بانک ملزم به پرداخت مبلغ تضمین می‌شود و تعهدی بیش از آن بر عهده نمیگیرد.
در واقع، این نوع از قراردادها، از نوع ضمانتنامه مستقل هستند و هیچ سنخیتی با عقد ضمان قانون مدنی یا قرارداد ضمان تجاری، بهعنوان عقدی تبعی که بر اساس آن بر تعداد مسئولان دین واحد افزوده می‌شود، ندارد. در نهایت این که، بهطور کلی ماهیت حقوقی همه ضمانتنامهها را نمیتوان یکسان دانست.
انواع ضمانتنامههای بانکی
ضمانتنامههای بانکی دارای اقسام گوناگونی هستند که حسب توافق طرفین، تنظیم و اجرا میشوند. در این ارتباط برای تضمین قراردادهایی که یک طرف آنها دولت است، وجود ضمانتنامه معتبر ضرورت دارد و یکی از ابزارهایی که برای ضمانت این معاملات پذیرفته شده، ضمانتنامه بانکی است.
شرایــط ضمانت‌نامـه جهت شرکت در مناقصه و مزایده
در مواردی که اشخاص، اعم از دولتی یا عمومی از طریق انتشار آگهی مناقصه یا مزایده، خواهان تأمین نیازهای خود به کمترین مبلغ یا فروش محصولات خود به بیشترین قیمت شوند، برای تضمین انعقاد قرارداد از سوی برنده مناقصه یا مزایده، میتوانند در ضمن آگهی از متقاضیان مطالبه ضمانت نامه بانکی کنند؛ بهنحوی که در صورت انصراف برنده، مبلغ آن به نفع دستگاه دولتی می‌شود. آییننامه تضمین برای معاملات دولتی، در مورد ماهیت حقوقی تضمین شرکت در مناقصه اظهارنظر کرده که میتوان از آن بهعنوان وجه التزام یاد کرد. مستفاد از ماده ۲۳۰ قانون مدنی «اگر در ضمن معامله شرط شده باشد که در صورت تخلف، متخلف مبلغی را بهعنوان خسارت تأدیه کند، حاکم (دادگاه) نمیتواند او را به بیشتر یا کمتر از آنچه که ملزم شده است محکوم کند».
به گزارش بخش فرهنگی قوهقضاییه، با معلوم شدن نتیجه مناقصه یا مزایده، ضمانتنامه آن دسته از شرکتکنندگانی که برنده نشدهاند (جز سه نفر اول)، به آنان بازگردانده می‌شود. همچنین ضمانتنامه برندهای که با وی قرارداد منعقد می‌شود، تا زمان ارائه ضمانتنامه حسن انجام کار و انجام سایر شروطی که در قرارداد ذکر شده است، نزد کارفرما باقی میماند. مبلغ ضمانتنامه شرکت در مناقصه یا مزایده بهطور معمول معادل پنج درصد مبلغ پایه قرارداد است. در حالی که مبلغ ضمانتنامه حسن انجام کار معادل ۱۰ درصد ارزش قرارداد است. ممکن است بانک و متقاضی ضمانتنامه توافق کرده باشند که در صورت برنده شدن متقاضی، ضمانتنامه شرکت در مناقصه یا مزایده بهطور خودکار به ضمانتنامه حسن انجام کار تبدیل شود.
نحــوه صـدور ضمانتنامههای پیشپرداخت
در اغلب قراردادهای پایهای، بنا بر توافق طرفین، کارفرما یا خریدار ملزم به پیشپرداخت بخشی از مبلغ قرارداد میشوند؛ این مبلغ، باید صرف تهیه وسایل و مقدمات و شروع انجام تعهدات پیمانکار یا فروشنده شود. با توجه به اینکه ممکن است مبلغ مذکور در هدفی غیر از آنچه در قرارداد ذکر شده است، به کار گرفته شود، ضمانتنامه پیشپرداخت، که معمولاً بین پنج تا ۳۰ درصد است، برای کارفرما یا خریدار این اطمینان را ایجاد می‌کند که در صورت تخلف طرف مقابل، وجه ضمانتنامه را به صرف مطالبه کتبی از بانک و بدون این که نیازی به مراجعه به دادگاه باشد، فوراً از بانک صادرکننده، ضمانتنامه دریافت کند.
ضـمانتنامه انجام تعهــدات
کارفرما میتواند بهمنظور اطمینان از انجام بهموقع و مطلوب تعهدات ناشی از قرارداد، از پیمانکار ضمانتنامه انجام تعهد مطالبه کند. این ضمانتنامه به کارفرما این امکان را میدهد که قبل از انقضای سررسید ضمانتنامه به صرف اعلام کتبی به بانک، مبنی بر تخلف پیمانکار از اجرای هریک از تعهدات ناشی از پیمان، هر مبلغی را تا سقف مقرر در ضمانتنامه مطالبه کند. در صورت مطالبه کارفرما، بدون اینکه احتیاجی به صدور اظهارنامه یا اقدام قانونی یا قضایی دیگری باشد، بانک ملزم به پرداخت فوری مبلغ موضوع ضمانتنامه به نفع متعهدله خواهد بود.
شرایــط صـدور ضمانتنامه دوره تضـمین (استرداد کسور وجه الضمان)
این ضمانتنامه عبارت از ضمانتنامهای است که بانک به استناد قرارداد اصلی بین کارفرما و پیمانکار برای پیمانکار صادر می‌کند. در قراردادهای مستمر، مانند قراردادهای ساخت و ساز و پروژههای بلندمدت، کارفرما مکلف است به تناسب پیشرفت کار و بر اساس صورت وضعیت ارائهشده، در مقاطع مشخص، مبلغی را که میزان آن در قرارداد اصلی معین شده است، به پیمانکار پرداخت کند. کارفرما علاوه بر ضمانتنامههایی که تا این مرحله دریافت کرده است، در هر مرحله از پرداخت، درصد مشخصی از آن را به منظور اطمینان از حسن اجرای تعهدات کسر و نگهداری می‌کند تا در صورت تحویل قطعی، به شرط نبودن نقص و عیب در موضوع پیمان، آن مبلغ را به پیمانکار مسترد کند. بهطور معمول کارفرمایان و پیمانکاران موافقت میکنند که این مبالغ کسرشده که به کسور وجهالضمان معروف است به نفع پیمانکار آزاد کند، مشروط به اینکه در مقابل ضمانت نامهای تحت عنوان ضمانتنامه استرداد کسور وجه الضمان صادر شود. در صورتی که در دوره تضمین، عیب یا نقصی در موضوع قرارداد اصلی مشاهده شود، کارفرما مبلغ ضمانتنامه را از بانک مطالبه خواهد کرد. ضمانتنامه دوره تضمین، با تحویل قطعی طرح و انقضای مدت دوره تضمین باطل می‌شود.
فرآینـد صــدور ضـمانتنامه
پس از ارائه تقاضای صدور ضمانتنامه، ابتدا شخصیت حقوقی وی بر اساس اسناد و مدارک لازم، صلاحیت فنی و توانایی مالی و مناسبتی که این عوامل با موضوع و مبلغ ضمانتنامه دارند بررسی کردع و در صورت انطباق موارد مذکور، درخواست متقاضی مورد قبول واقع می‌شود. این درخواست برای صدور ضمانتنامه به نام یک شخص دیگر قابل بررسی نیست.
همچنین میزان سپرده نقدی و انواع وثائق لازم جهت صدور ضمانتنامه بر اساس دستورالعمل صدور ضمانتنامهها توسط ارکان اعتباری تعیین می‌شود که در این ارتباط، ضمانتخواه، میبایست سپرده نقدی و وثایق تعیین‌شده (اعم از نقدی یا ملکی) را پس از ابلاغ بانک تأمین کند. متعاقباً و به دنبال تودیع سپرده نقدی و وثایق مور دنیاز، ضمانتنامه مورد نظر صادر می‌شود.
پرداخت وجه ضمانتنامه مطالبه شده بدینگونه است که، چنانچه مضمونله اقدام به مطالبه وجه ضمانتنامه یا واریز وجه آن در سررسید یا قبل از آن کند، بانک در اولین فرصت ممکن و پس از حصول اطمینان از صحت مفاد نامه واصله، اگر وجوه نقدی ضمانتخواه، نزد بانک تکافوی مبلغ ضمانتنامه را کند، وجه ضمانتنامه را از حساب جاری مشتری یا از سپرده نقدی مشتری نزد بانک یا هر دو مورد برداشته و مطابق دستور ذینفع به حساب وی واریز می‌کند. اما در فرضی که وجوه نقدی ضمانتخواه نزد بانک تکافوی مبلغ ضمانتنامه را نکند، مراتب فوراً به وی منعکس می‌شود. در اینصورت اگر ضمانتخواه نسبت به تأمین کسری وجوه نقد خود نزد بانک اقدام نکند، بانک ضمن برداشت وجوه نقد موجود مشتری در حسابهای مربوطه، کسری موجودی تا مبلغ ضمانتنامه را تأمین و مطابق دستور ذینفع نسبت به واریز وجه ضمانتنامه به حساب اعلام شده اقدام و متعاقباً پیگیری خود را از مشتری برای تسویه بدهی آغاز می‌کند.
نحــوه تمدیـد ضــمانتنامه
ضمانتنامه دارای سررسیدی معین است که طبق نظر کارفرما و با توجه به موضوع مورد ضمانت و طرح مربوط به آن مشخص می‌شود. بهطور معمول سررسید ضمانتنامههای صادره حداکثر یکسال بوده و در طرحها یا برنامههای با طول زمانی بیش از یکسال، ضمانتنامههای مربوطه یکساله صادر شده و در سررسید ضمانتنامه (در طول اجرای طرح یا برنامه) تمدید می‌شود. تمدید ضمانتنامه منوط به اخذ موافقت کتبی ذینفع و ضمانت خواه مبنی بر تمدید تاریخ سررسید ضمانتنامه و پرداخت کارمزد تمدید و تأمین وثایق مورد نظر بانک (در صورت تغییر وثائق مورد نظر بانک) است. تعهد بانک در قبال ضمانتنامههای صادره حداکثر تا سررسید ضمانتنامه بوده و در صورتی که تا قبل از سررسید ضمانتنامه، دستوری مبنی بر تمدید و یا ضبط ضمانتنامه از طرف ذی نفع کتباً به بانک اعلام نشود، پس از سررسید ضمانتنامه، بانک تعهدی در مقابل ذینفع ندارد.
Leave a Reply