نظرات مخالفان و موافقان استقلال بانک مرکزی

نمایندگان مجلس شورای اسلامی کلیات طرح مسئولیت، اهداف، ساختار و وظایف بانک مرکزی را تصویب کردند که طرح تصویب شده بخشی از طرح قانون بانکداری جمهوری است و شامل قانون بانک مرکزی، قانون مربوط به بانکداری و بانک توسعه می‌شود.
 گفته می‌شود که این طرح می تواند استقلال بانک مرکزی را حفظ کند و مانع از افزایش تورم شود، اما از سوی دیگر به اعتقاد کارشناسان، برخی از موارد این طرح نیاز به اصلاح دارد.
درحالیکه پیش از این رئیس کل بانک مرکزی در این زمینه  نسبت به آینده بانک مرکزی ابرار نگرانی کرده بود، به تازگی نیز این بانک مهم‌ترین و ۲۰ نقص طرح جدید درباره بانک مرکزی را اعلام کرد و نسبت به خسارات جبران‌ناپذیر اجرای آن در نظام پولی و بانکی کشور هشدار داد.

   خروج از محدوده قانون گذاری و ورود به حوزه سیاست گذاری
مهم‌ترین این نواقص از نظر بانک مرکزی شامل خروج از محدوده قانون گذاری و ورود به حوزه سیاست گذاری، ادغام مراجع سیاستگذاری، مقررات گذاری، نظارت و اجرا، تدوین اهداف بعضاً غیر عملیاتی، خارج از ظرفیت بانکداری مرکزی و احیاناً متعارض می‌شود.
در این بین دو تن از کارشناسان اقتصادی به بررسی ابعاد ناپیدای طرح اصلاح بانک مرکزی پرداختند. طبق گفته آن‌ها ساختار بانک مرکزی در این طرح شامل هیئت عالی، هیئت نظارت، شورای سیاستگذاری پولی و ارزی، شورای مقررات گذاری و شورای فقهی می‌شود که این ساختار بسیار بروکراتیک است و مهار آن تحت کنترل هیچ کس نیست. 
همچنین از  ویژگی‌های دیگر این طرح، تنوع زیاد ابزارهای سیاستگذاری بوده و به بانک مرکزی در زمینه خرید ارز از دولت اختیار داده شده است؛ یعنی اجباری در این زمینه وجود ندارد که برای اقتصاد مضر است، زیرا دولت و بانک مرکزی نباید در زمینه پولی و ارزی با هم قهر کنند. 
حسین درودیان می‌گوید که در این طرح به بانک مرکزی استقلال سیاسی بالایی داده شده که بسیار مخاطره آمیز است.  از سوی دیگر، فرشاد مومنی معتقد است که از نظر تحلیل‌های سطح توسعه، اقتصاد ایران با طیف بسیار متنوعی از بحران‌های کوچک و بزرگ مواجه است که یکی از آن‌ها تضعیف بنیه تولید و بهره وری است. وی طرح بانک مرکزی را اصلاح ظاهری می‌داند که هیچ دستاوردی جز افزایش بحران‌ نخواهد داشت.  

  نمایندگان موافق چه می گویند؟
سیدمهدی طغیانی درباره طرح مذکور گفت: بیش از ۱۲ سال است که کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی طرح استقلال بانک مرکزی را مورد بحث و بررسی قرار داده است.
وی متذکر شد: از سال ۵۱ تاکنون ارزش ریال همه ساله نسبت به سال قبل ضعیف‌تر شده است و همچنین بانک مرکزی به وظایف خود جهت حفظ ارزش پول ملی توجهی نکرده است
سخنگوی کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه بسیاری از مشکلاتی که در اداره بانک مرکزی داریم به دلیل ضعف در قانون است، تصریح کرد: در طرح مذکور تجارب دنیا در اداره بانک مرکزی مورد توجه قرار گرفته و پیش بینی شده است که بانک مرکزی مستقل از دولت‌ها و پاسخگو باشد.
نماینده مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی تأکید کرد: این طرح اقتدار نظارتی بانک مرکزی را تقویت می‌کند و ابزار قانونی در اختیار بانک مرکزی می‌گذارد تا با بانک‌های متخلف برخورد کند.
وی گفت: در این طرح پیش بینی شده است که نظام بانکی در مسیر تولید قرار گیرد و همچنین سیاستگذاری پولی بانک مرکزی تقویت شود و به کنترل تورم و کاهش التهابات اقتصادی بینجامد.
جعفر قادری، یکی دیگر از نمایندگان مجلس نیز در موافقت با طرح مذکور، گفت: متأسفانه تاکنون کار جدی برای اصلاح نظام بانکی انجام نشده است و ما انتظار داریم بانک مرکزی در راستای حفظ ارزش پول ملی گام بردارد.
عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه کنترل و نظارتی بر بانک‌های خصوصی انجام نمی‌شود و این رویه باید اصلاح شود، تصریح کرد: در این طرح بحث کنترل نقدینگی مورد توجه قرار گرفته است. یکی از مشکلات ما خلق نقدینگی برای اداره کشور است که در این طرح پیش بینی‌هایی شده است تا این اقدام دیگر انجام نشود.
همچنین محمدرضا پورابراهیمی گفت: خلق پول به واسطه عدم نظارت بانک مرکزی مشکلات زیادی را برای کشور به وجود آورده است و معضل کسری بودجه هم به این دلیل است که دولت همه کاره بانک مرکزی است و از بانک مرکزی در زمان کسری بودجه استقراض می‌کند و این وضعیت را برای کشور به وجود آورده است.

   مخالفان چه می گویند؟
اما محمدرضا صباغیان، نماینده مخالف با این طرح معتقد است که در این طرح بحث تقویت بانک مرکزی و کنترل تورم آمده است، در حالی که رسالت بانک مرکزی همین است و نیازی نیست که طرح جداگانه‌ای برای آن تدوین شود.
وی بیان کرد: مشکل اصلی بانکداری ما سود‌های کلان بانکی و ربا است که متأسفانه در این طرح راهکاری برای مقابله با آن در نظر گرفته نشده است و باید این موضوع هم در این طرح حتماً گنجانده شود.
محسن زنگنه نیز در این باره معتقد است که این طرح به هیچ عنوان در مسیر حمایت از تولید نیست، بلکه به دنبال بستن دست بانک‌های خصوصی است و صرفاً در قسمت اهداف طرح، مقوله حمایت از تولید آمده است، اما در بخش‌های دیگر این طرح اثری از حمایت از تولید وجود ندارد.
وی با بیان اینکه ساختار این طرح دچار به هم ریختگی است، گفت: مطابق با این طرح قرار است ۹ نفر اقتصاددان بدون مسئولیت اجرایی و داشتن رابطه استخدامی با دولت، کل سیاست‌های پولی کشور را مورد نظارت قرار دهند که این کار درست نیست.
به گفته کارشناسان، تا زمانی که ساختار معیوب وام دهی بانک‌ها اصلاح نشود و آن‌ها تولیدکنندگان و اقشار نیازمند را هدف پرداخت وام قرار ندهند و تمام بسترها و مسیرها برای رانت در اقتصاد کشور به ویژه شبکه بانکی بسته نشود، نمی‌توان انتظار داشت که طرح اخیر درباره بانک مرکزی موثر و کمک کننده باشد بلکه با اعطای اختیار سیاسی بیش از اندازه به بانک مرکزی آینده نظام پولی نیز در اختیار است. 
با این تفاسیر، از آنجا که به تازگی پس از طرح مجلس درباره بانک مرکزی بسیاری از کارشناسان اقتصادی درباره خطرات آن هشدار داده‌اند، به نظر لازم است که در کمیسیون اقتصادی مجلس به ابعاد مطرح شده توجه و اصلاحات صورت گیرد که مشکل دیگری به گره‌های ساختاری اقتصاد کشور اضافه نشود. حمایت